Bugün çoxdan arzuladığım bir səfəri reallaşdırdım. Velosipedlə aramızda bir dağətəyi kənd olan Mamruxa getdim. Belə yerlərdə iki ya 3 nəfərlik qruplar arzuolunandır. Mən də hər zamankı kimi Şıxəmirlə getdim. Səfərimizi səhər 6 - da düşünsək də tez olduğuna görə 8 - ə dəyişdik. Bir saata kəndə çatdıq.
Öncə kənd məscidinə, onun həyətindəki köhnə Alban məbədinə baş çəkdik. Məscid bölgə memarlığı üslubunda tikilib. Doğma olan üslubu burada da görmək ruhumuzu oxşadı. Karantin dövründə olduğumuz üçün təəssüf ki, bağlı idi. Sadəcə həyətində gəzə bildik.
Deyilənə görə, Alban məbədi sovet dövründə tövlə kimi istifadə olunub. Hazırda isə baxımsız vəziyyətdədir. Ancaq bir həyətdə həm saxurların xristian olduqları dövrdə tikilən köhnə bina, onunla eyni həyətdə yenə saxurların müsəlman olduqları müasir dövrdə tikilən məscid vardı. Bu tandem xoş təəssürat yaradır.
Ondan sonra məscidin sol tərəfindən 150 metr aralıqda yerləşən, divarında ərəbcə məlumat lövhəsi olan körpüyə baş çəkdik. Ətrafı iri ağaclarla əhatə olunan bu körpünün altından su axmırdı. Bu bir növ körpünü yararsızmış kimi göstərir. Amma çay yatağının dərinliyi maşın və hətta at arabasının da keçidinə əngəl törədir.
Daha sonra kənd mərkəzində biraz gəzdikdən sonra çay içməyə getdik. Kənd əhalisinin mehribanlığı, hər kəsin bir-birilə salamlaşmağı diqqətimdən yayınmadı. Bizim də kənddə hamı bir-birinə salam verir. Bu çox bəyəndiyim adətdir. Allahın adını bir-birimizə ötürürük. Burada isə bu hərəkət xüsusi mehribanlıqla edilirdi. Yorğunluğumuz, çayın ləzzətli dəmi, havanın istiliyi, hər zamankı zarafatlarımız deyərkən bir saata yaxın vaxt keçdi, dincimizi alıb, yola çıxdıq.
Ordan çıxarkən Mamrux kənd məktəbinin müəllimi, araşdırmaçı Sakit müəllim bizi qonaq çağırdı. Mamruxun ümumi tarixindən, onun fərqli dövrlərdə yaşadığı tarixi, mədəni dəyişikliklərdən söhbət elədi. Bu gün həm də bizi maraqlandıran digər məsələ Mamruxun incisi deyə biləcəyimiz Armatay ( Ay ilahəsi) məbədi haqqında öyrənmək, mümkün olsa ora qalxmaq idi. Təəssüf ki, məlumat alsaq da, bələdçisiz ora qalxmaq qeyri-mümkündür. Dağ-meşə içində dağılmaqda olan məbədi tapmaq xeyli müşkül olacaqdı. Mamruxun qədim olduğunu bilirdim. Amma dəmir dövrünə aid məbədlərin, qəbirlərin varlığından xəbərsiz idim. Kəndə olan marağım daha da çoxaldı. Uşaq vaxtı arı köçləri ilə bura gələndə kəndin gözəlliyi az-çox yadımda idi. Amma bugün bir təbiətsevər olaraq bu gözəlliyə vuruldum. Sakit müəllimin qonaqpərvərliyi, danışdığı maraqlı tarixi hadisələr(özü tarix müəllimidir), regionun tarixi əhəmiyyəti barədə bir çox mövzular mənim üçün əsl meditasiya oldu.
Yenicə çıxmışdıq ki, rəssam Əhməd müəllim, hələ də, kənddə olub - olmadığımızı soruşdu. Dünən gələcəyimi xəbər vermişdim. Təzədən yeni Mamruxdan köhnə Mamruxa qalxdıq, dağın lap dibinə. Dünəndən velosiped sürdüyümə görə xeyli çətinlik çəkdim. Şıxəmir isə hər gün sürməyinin verdiyi rahatlıqla rahatca davam edirdi. Həqiqətən həyətinin dizaynı, evinin divarlarındakı rəsmlər, evin rəssama məxsus olduğunu deyir. Bütün kəndi, dağ və meşələri görə biləcəyimiz kəndin bu hissəsində saxurların milli-mədəni məsələləri barədə söhbət elədik. Sakit müəllimin danışdığı tarixi faktların üstünə Əhməd müəllimlə də daha çox sosial mövzuları xırdalamaq Mamrux və onun saxurların tarixindəki rolunu daha aydın başa düşdüm.
Daha sonra qonşuluqda olan, Qafqaz Albaniyası dövründə imarət olsa da hazırda tövlə kimi istifadə olunan bir binaya baş çəkdik. Baxımsız vəziyyəti ilə bəlkə də 20-25 il ömrü qalıb. Ya da ev sahibi yeni tövlə tikərkən sökməli olacaq. Çox acınacaqlı vəziyyətdir. Ümumiyyətlə, Zaqatalada çoxlu tarixi binalar eyni taleyi yaşayır. Şəhər mərkəzindəki alban kilsəsi də həmçinin. Sağollaşıb, üzü bizim kəndə doğru yol aldıq. Kənddən çıxandan sonra bir kənardan Mamruxun aşağıdan şəklini çəkdim. Həqiqətən tam da yaşamaq istəyərəm dediyim yer idi. Ətrafında dağ meşələri, içindən və yanından axan çaylar, geniş bağlar, səmimi insanlar. Bir sözlə, mənə görə hüzuru tərif edəcək çox şeyləri burada tapdım. Bir də Zaqatalada Çardaxlar kəndini bu qədər bəyənirəm. Amma Mamrux artıq ilk pillə oldu mənim üçün.
Bugün yaşadığım digər təcrübə isə Mamruxun qonaqpərvərliyidir. Sakit və Əhməd müəllimi Facebook sosial şəbəkəsi üzərindən söhbətlərimiz olsa da ilk dəfə real görüşürdük. Bizi sanki illərin tanışları, dostları kimi qarşıladılar. Belə fikirləşirəm ki, kimsə mənə evini açıbsa ora getməmək ədəbsizlikdir. Bu gözəl insanlar sayəsində Mamrux çox gözəl xatirələrlə yaddaşıma həkk olundu. Onlar mənə görə bütün Mamruxu təmsil edirdilər.
Kəndimizdən olan, Gəncədə yaşayıb-yaratmış saxur yazıçımız Əhməd İsayev son əsərlərindən birini kəndimizə həsr edib. Adını da “Saxurların gözü Suvagil” qoyub. Bizim kənd dünyada saxurların kompakt yaşadığı ən böyük yer olsa da (təxminən 7000 nəfər – 1400 yaxın ev) mənə görə gözəllik və tarix baxımından “Saxurların gözü Mamrux”dur.
Hər bir Azərbaycanlının öz milli-mənəvi dəyərlərinə sahib çıxaraq, onları qoruyub saxlaması ümidi ilə.
Əgər yazını bəyəndinizsə aşağıda olan Facebook düyməsini seçərək blogpostu Facebookda paylaşın ki, dostlarınız da yazılarımızdan xəbərdar olsunlar. Yox əgər Gəzəyənlərin yazılarından ilk xəbər tutmaq istəyirsinizsə aşağıda “abunə ol” bölməsinə mailinizi yazaraq düyməyə klikləyin. Hələlik bu qədər, növbəti yazılara qədər…
Paylaşdı: Murad Akifsoy
